Inspiratie voor wie toch een staatshervorming wil: fuseer gemeentes en schrap provincies

"Ik zal voorbij zijn en het dorp zal duren", schreef dichter Anton Van Wilderode. In dit geval is de dichter evenwel geen ziener gebleken. De idylle van het plattelandsdorp in Vlaanderen wordt almaar meer door een prozaïscher realiteit ingehaald. Verstedelijking knabbelt aan de ruimte, vergrijzing aan de levensvatbaarheid van dorpskernen.

Daar is nu ook nog een ernstig budgettair probleem bovenop gekomen. De pensioenlast van gemeenteambtenaren leidt tot explosief stijgende kosten, terwijl de budgettaire doping van Dexia- en Electrabeldividenden uitgeput zijn. Nu al moeten vele kleinere en middelgrote gemeentes hun dienstverlening flink terugschroeven.

In dat licht is een nieuwe fusieoperatie op gemeentelijk niveau wenselijk en zelfs logisch. Grotere gemeentes kunnen de bestuurskracht van het lokale niveau weer versterken. Dure maar belangrijke taken - onderwijs, sport, cultuur, bovenlokale samenwerking - kunnen geconcentreerd en beter uitgevoerd worden. 

Het belangrijkste tegenargument is emotioneel. Wie raakt aan de gemeentegrens, raakt aan de ziel van de Vlaming. Wie van Stekene is, is niet van Moerbeke - dát argument.

Dergelijke romantische oprispingen - zuurstof van zovele voetbalderby's en kermisgevechten - verdienen begrip, maar zakelijkheid moet hier voorgaan op nostalgie. Kijk om je heen, van politiezone tot intercommunale is de gemeente nu al niet meer de bestuurlijke maat der dingen in het verstedelijkte Vlaanderen.

Het succes van een nieuwe fusie staat of valt evenwel met de aanpak van de operatie. Uit de vorige fusiegolf, in 1976, vallen lessen te trekken van hoe het niet moet. Zo wordt ook dit keer de verleiding groot voor de leidende Vlaamse partijen om de gemeentegrenzen in het eigen electoraal voordeel aan te passen. In '76 wist de toenmalige CVP haar lokale macht sluw te verankeren door boerendorpen toe te voegen aan gemeentes waar CVP nog geen meerderheid had. 

Dergelijk opportunisme - gerrymandering heet dat in de VS, waar het morrelen aan kieskringen vaste prik is - moet nu vermeden worden.
Ook kan het niet de bedoeling zijn de fusies af te kopen met grote zakken geld, zodat alle efficiëntiewinst weer wegsmelt. Ook dat gebeurde veertig jaar geleden.

De hertekening van de lokale kaart zou juist een uitgelezen kans bieden om het binnenlands bestuur te hervormen. Grotere en efficiënter werkende gemeentes maken provincies overbodig. Fuseer gemeentes en schrap vervolgens de provincies: wat ons betreft hoeft het heus geen topprioriteit in de kiescampagne te worden, maar wie dringend een staat wil hervormen, vindt hier zinvolle inspiratie.